Elma bahçeleri için damla sulama sistemi

Elma için damla sulama yöntemi

 Elma bahçelerinde sulama, verim ve kaliteyi etkileyen en önemli üretim faktörüdür. Elma ağaçlarının su eksikliğine en hassas olduğu dönem çiçeklenme ve meyve tutumu dönemidir. Bu dönemde toprakta yeterli nemin bulunmaması çiçek dökülmesine, meyve kalitesinin ve verimin azalmasına neden olur.

 Elma ağacı köklerinin çoğu 40-60 cm üst toprakta yoğunlaşır. Bitki ihtiyacı olan suyun %40’ını etkin kök derinliğinin ilk 30 cm’lik kısmından, %30’unu 30-60 cm’lik katmandan ve geri kalan %30’unu 60-120 cm’lik katmandan kullanır. Damla sulama sisteminde toprağın ilk 100 cm lik kısmı ıslatılacak şekilde planlama yapılır.

 Damla sulama yönteminde temel amaç, toprakta sürekli elverişli bir nem ortamı sağlamaktır. Bu elverişli nem düzeyindeki değişim ne kadar az olursa bitkinin su alımı için harcaması gereken enerji daha az olur. Sulama sezonunun zamanında başlatılarak mümkün olduğunca sık aralıklarla (hergün) bitki su tüketimine göre sulamaların yapılması topraktaki nemin sulama sezonu boyunca aynı düzeyde kalmasını sağlar. Bu durumda meyve yetiştiriciliğinden beklenen başarıya ulaşılabilir.

 Tam bodur elma bahçelerinde her ağaç sırası için tek lateral (damlama borusu), yarı bodur ve klasik elma bahçelerinde ise her ağaç sırasına iki lateral döşenmesi yeterli olmaktadır. Damla sulama yöntemiyle sulanan elma bahçelerinde toprak nem düzeyine veya bitki su tüketimine göre sulama programı oluşturulmalıdır. Her iki yaklaşımda da dikkat edilmesi gereken en önemli nokta sulama aralığının 3-4 günden fazla olmamasıdır. Yani uygulayacağımız sulama suyu miktarını bu aralığa göre belirlemek gerekir.

 Yapılan bazı yanlış uygulamalarda, her ağaç sırası için dört hatta beş lateral döşenmektedir. Bu durum sadece sistem maliyetini artırmakta, kesinlikle teknik açıdan bir fark oluşturmamaktadır. Çünkü kaç sıra lateral döşenirse döşensin, verilecek sulama suyu miktarı bitkinin topraktan kullandığı su kadardır.

 Yetişkin, tam gölge yapan ve damla sulama sistemiyle sulanan bir elma bahçesinde elma ağacının yıllık su tüketimi 600-900 mm (1 dekar için 600-900 m3) arasında değişmektedir. Günlük su tüketiminin en fazla olduğu Temmuz ayında elma bahçesinin su tüketimi 5-6 mm/gün (1 dekar için 5-6 m3/gün) civarında olmaktadır. Sulama sezonu boyunca aylara göre günlük su tüketimleri; Nisan ayında 1-1,5 mm/gün, Mayıs ayında 2,5-3 mm/gün, Haziran ayında 3-4 mm/gün, Temmuz ayında 5-6 mm/gün, Ağustos ayında 4-5 mm/gün, Eylül ayında 3-4 mm/gün ve Ekim ayında ise 1-2 mm/gün arasında değişmektedir.

 Damla sulama sisteminin su uygulama miktarına göre sulama zamanının belirlenmesi gerekir. Kurulan her sistem için anlık su uygulama miktarı mm/h olarak çiftçilerimize bildirilmeli ve sulama süresi buna göre belirlenmelidir. Sulama zamanı topraktaki nem düzeyine göre belirlenecekse mutlaka toprak nem ölçen cihazlar kullanılmalı ve bu cihazlardan ölçülecek nem düzeyine göre sulamalar yapılmalıdır.

 Örneğin, çift sıra lateral döşenmiş bir klasik elma bahçesinde, dikim normu 7x7m, damlatıcı debisi 2L/h, damlatıcı aralığı 40 cm ise, temmuz ayı için günlük sulama süresi 2 saat olarak belirlenmektedir. Bu süre, anlık uygulama debisi, günlük bitki su tüketimi ve ıslatılan alan yüzdesinin % 50 olması durumuna göre belirlenmiştir. İklim ve toprak koşulları dikkate alınarak bu hesaplamaların her yöre ve farklı dikim normları için belirlenmesi gerekir.

Damla Sulama Sisteminin Unsurları

Damla Sulama Sisteminin Unsurları

Bir damla sulama sistemi sırasıyla pompa birimi, kontrol birimi, ana boru hattı, manifold boru hatları, lateral boru hatları ve damlatıcılardan oluşur.

Su kaynağı : Damla sulama yönteminde her türlü su kaynağından yararlanılabilir. Ancak suyun fazla miktarda kum, sediment ve yüzücü cisim içermemesi gerekir. Ayrıca, fazla miktarda kalsiyum ve magnezyum bileşikleri ile demir bileşikleri içeren sular da damla sulama yöntemi için uygun değildir.

Pompa Birimi : Su kaynağının yeteri kadar yüksekte olmadığı koşullarda, gerekli işletme basıncı pompa birimi ile sağlanır. Su kaynağının tipine bağlı olarak santrifüj, derin kuyu yada dalgıç tipi pompalardan biri kullanılabilir. Pompanın elektrik motoru ile çalıştırılması tercih edilir.

Kontrol Birimi : Damla sulamada, suyun çok iyi süzüldükten sonra sisteme verilmesi gerekir. Aksi durumda damlatıcıların tıkanması sorunuyla karşılaşılır. Bu işlem kontrol biriminde yapılır. Kontrol biriminde ayrıca, sisteme verilecek sulama suyunun basınç ve miktarı denetlenir ve bitki besin maddeleri sulama suyuna karıştırılır. Kontrol birimi genellikle ana boru hattının başlangıcına kurulur.
Kontrol biriminde; hidrosiklon, kum-çakıl filtre tankı, gübre tankı, elek filtre, basınç regülatörü, su ölçüm araçları, manometreler ve vanalar bulunur. Hidrosiklon, suda bulunabilecek kum parçacıklarının sisteme girmeden önce tutulduğu araçtır. Su hidrosiklonun üst kısmından çepere doğru girer ve çeper boyunca aşağıya doğru iner. Daha sonra su ortadan yukarıya doğru yükselir ve kum parçacıkları ağır olduğundan tabanda kalır. Kumdan arınan su hidrosiklonun üzerinden sisteme verilir. Tabanda biriken kum belirli aralıklarla temizlenir. Kum-çakıl, filtre tankında, sulama suyunda bulunabilecek sediment ve yüzücü cisimler tutulur. Su tanka üstten girer, kum ve çakıl katmanlarından geçtikten sonra tankın altından çıkar. Bu arada sediment ve yüzücü cisimler genellikle üst kesimde tutulur. Tankın tabanında, etrafı elek filtre ile sarılmış delikli boru bulunur. Burada amaç, tanktan su ile birlikte kumun çıkışını engellemektir. Kum-çakıl, filtre tankında ayrıca suyun alttan girişini ve üstteki vanadan çıkışını sağlayan geri yıkama borusu bulunur. Bu boru aracılığıyla, zaman zaman tankın üst kesiminde biriken sediment ve yüzücü cisimler yıkanarak tank temizlenir. Damla sulama sistemlerinde bitki besin maddeleri sulama suyuna karıştırılarak uygulanır. Bu amaçla sıvı gübre kullanılır. Sulanacak alanın büyüklüğüne göre hesaplanan sıvı gübre miktarı, kontrol birimindeki gübre tankının içerisine konur. Gübre tankı ana boruya üzerinde vanalar bulunan hortumlarla iki noktadan bağlanır. Biri gübre tankına su girişi, diğeri ise su çıkışı içindir. Ana boru üzerine ayrıca, değinilen iki nokta arasında basınç farklılığı yaratmak amacıyla bir vana daha yerleştirilir. Gübre uygulanacağı zaman ana boru üzerindeki vana kısmen kapatılır, gübre tankı giriş ve çıkış vanaları açılır. Böylece, ana borudaki suyun bir kısmı gübre tankına girer, sıvı gübre ile karışır ve tekrar ana boruya döner.



Kontrol birimine, gübre tankından sonra elek filtre yerleştirilir. Filtre genellikle silindir biçimindedir. Tek yada iç içe geçmiş iki filtreden oluşabilir. Elek filtrelerin 80-200 mesh arasında olması önerilmektedir. Dış filtrenin elek numarası genellikle daha düşüktür. Elek filtre ile, kum-çakıl filtre tankında süzülemeyen sediment ve gübre tankından gelebilecek gübre parçacıkları tutulur. Her sulamadan sonra elek filtreler sökülür ve yıkanarak temizlenir. Elek filtreden sonra, suyun boru hattında sabit basınç altında verilmesini sağlamak için bir basınç regülatörleri yerleştirilir. Basınç regülatörleri bazen manifold boru hattı girişine de yerleştirilebilir. Kontrol biriminde ayrıca, kum-çakıl filtre tankının giriş ve çıkışı ile elek filtre girişindeki basıncın ölçülmesi gerekmektedir. Bu amaçla, üç yollu bir manometreden yararlanılır. Böylelikle, basınç farklılıklarından filtrelerin tıkanma derecesi saptanır ve gerekli zamanlarda filtreler temizlenir.

Ana Boru Hattı : Suyu kaynaktan manifold boru hatlarına iletir. Genellikle gömülüdür ve sert PVC borulardan oluşturulur. Küçük sistemlerde ana boru hattı toprak yüzeyine döşenebilir. Bu koşullarda sert PE borular kullanılır.

Manifold Boru Hattı : Suyu ana boru hattından laterallere iletir. Laterallerin doğrudan ana boru hattına bağlanması durumunda, su girişini denetlemek için her lateralin başına bir vananın yerleştirilmesi zorunluluğu vardır. Bu ise hem sistem maliyetini çok önemli boyutlarda arttırır hem de sistemin işletilmesini güçleştirir. Bunun yerine, belirli sayıdaki lateral boru hattı manifold boru hattına bağlanır ve manifoldun ana boru hattıyla bağlantısı bir vana ile sağlanır. Manifold boru hattına bağlı laterallerin tümü bir işletme birimini oluşturur. Manifold başlangıcındaki vana açıldığında işletme birimindeki tüm laterallere aynı anda su verilmiş olur. Ana boru hatlarında olduğu gibi, manifold boru hatları da genellikle gömülüdür ve sert PVC borulardan oluşturulur. Küçük sistemlerde manifold boru hatları bazen toprak yüzeyine serilir ve bu durumda PE borular kullanılır. Manifold boru hatları, tesviye eğrilerine paralel (eğimsiz) yada bayır aşağı eğimde döşenmelidir. Bayır yukarı eğimde döşemekten kesinlikle kaçınılmalıdır. Bu hatlar, ana boru hattına dik olabileceği gibi paralel de olabilir.

Lateral Boru Hatları : Üzerine damlatıcıların yerleştirildiği borulardan oluşur. Toprak yüzeyine serilir ve bu amaçla yumuşak PE borular kullanılır. Genellikle her bitki sırasına bir lateral döşenir. Bazen, her bitki sırasına iki lateral ya da iki bitki sırasına bir lateral yerleştirilebilmektedir. Lateral boru hatları da, manifold boru hatlarında olduğu gibi, tesviye eğrilerine paralel (eğimsiz) ya da bayır aşağı eğimli döşenmelidir ve bayır yukarı döşemekten kaçınılmalıdır.

Damlatıcılar : Sistemin en önemli ve en dikkatle seçilmesi gereken elemanlarıdır. Lateral borulardaki basınçlı su damlatıcıya geçtikten sonra, damlatıcı içerisindeki akış yolu boyunca ilerlerken, suyun enerjisi sürtünme ile önemli ölçüde kırılır. Bunun sonucunda, su damlatıcıdan damlalar biçiminde çok küçük debi ile çıkar ve toprağa infiltre olur. Damlatıcılar genellikle lateral üzerine geçik (on-line) ve laterale boylamasına geçik (in-line) olmak üzere iki tipte yapılmaktadır. Lateral üzerine geçik damlatıcılarda, damlatıcı girişi lateral boyu içinde ve gövde borunun dışındadır. Bu tip damlatıcılar orifis girişli ve genellikle kısa akış yolludur. Suyun enerjisi, girişteki orifis ve akış yolu boyunca kırılır. Laterale boyuna geçik damlatıcılarda ya laterel boru damlatıcının iki ucuna bağlanmakta ya da damlatıcılar lateral boru içerisine sabit aralıklarla ve boylamasına yerleştirilmektedir. Akış yolu genellikle uzundur. Su lateral boru çeperinden damlatıcıya girmekte, uzun akış yolu boyunca enerjisi kırılmakta ve lateral boru dışından çıkmaktadır.

Basınçlı sulama yöntemleriyle (Yağmurlama, damla sulama, Bublers sulama) büyük oranda su tasarrufu sağlanır. Bu suyla da daha fazla alan sulanır. Buda daha fazla bireye hizmet götürülmesi yönüyle sosyal adaletin sağlanması, üretim artışı ve milli gelir artışı demektir.

Damla sulama projesi örneği

Damlama Sulama Fiyatlandırma yapılırken göz önünde tutulması gereken bilgiler  aşağıda belirtilmiştir.

Sistemin kurulacağı alanın,arazinin,bahçenin ölçülendirilmiş krokisi.
Araziniz eğimli ise kotlar arasındaki farklar.
Kroki üzerinde bitkilerin çeşitlerinin ve yerleri,
Su kaynağınız hakkındaki bilgi,
Var ise pompanızın ve döşenmiş tesisatın giriş çıkış ölçüleri,

Örnek projeler:

Damla sulamada gübreleme nasıl yapılır

Damla sulama için en uygun gübreler:

Amonyum Nitrat (%33 N),Potasyum Nitrat (PN) (13-0-46),Mono Amonyum Fosfat (MAP)  MonoPotasyum Fosfat         (0-52-34),  Kalsiyum Nitrat (%1 5,5N- %16 CaO), Mg Nitrat  (%11 N - %16MgO)  Fosforik Asit  (% 62.5 - %85) , Nitrik         Asit (% 68)

Gübreleme uygulaması için suda kolay eriyebilen granül yada toz gübrelerden kullanılacak olan gübre, Gübre   tankına   gerekli   miktarda  konulur.   Gübre tankının kapağı iyice kapatılır,  büyük vana biraz kısılır  ve gübreleme vanaları açılır. Gübreleme ardından borularda gübreli su kalmayıncaya kadar su vermeye devam edilir.

Yukarıda belirtilen gübreler dışında suda tamamen erimeyen gübreler, damla sulama sistemi için  sakıncalıdır. Bu gübrelerin kullanılması gerekiyorsa, gübrenin önceden bir başka kap içersinde eritilip katısı  süzüldükten  sonra  gübre  tankına  konulması gerekir. Örneğin ÜRE ve AMONYUM SÜLFAT suda  iyi erimezler. Bunların damla sulamada verilmesi için dışarıda başka bir kap içersinde eritilmesi ve  süzülerek gübre tankının içine konulması gerekir.

Damla Sulama Nasıl Yapılır

Damla sulama yönteminde en temel ilke bitkide nem eksikliğinden kaynaklanan bir gerilim yaratmadan her defasında az miktarda sulama suyunu basınçlı bir boru ve damlatıcılar yardımıyla sık aralıklarla yalnızca bitki köklerinin geliştiği ortama vermektir.

Sistemin en önemli özelliği alanın tamamı ıslatılmayıp sadece bitki sırası ve kökleri boyunca ıslak bir şerit elde edilir ve bitki sıra arasında kuru bir alan kalır. Böylece mevcut sulama suyundan en üst verimde yararlanılır.

Damlama Sulama Fiyatlandırma yapılırken göz önünde tutulması gereken bilgiler  aşağıda belirtilmiştir.

• Sistemin kurulacağı alanın,arazinin,bahçenin ölçülendirilmiş krokisi.
• Araziniz eğimli ise kotlar arasındaki farklar.
• Kroki üzerinde bitkilerin çeşitlerinin ve yerleri,
• Su kaynağınız hakkındaki bilgi,
• Var ise pompanızın ve döşenmiş tesisatın giriş çıkış ölçüleri,

Damla Sulama Nasıl Kurulur?

Damla sulama, sulama suyunun filtre edilerek süzüldükten sonra eriyebilir gübre ile veya gübresiz olarak toprak yüzeyine veya içine damlalar halinde verilmesine denir. Suyun damlalar halinde verilebilmesi için basıncının düşük olması gerekmektedir. Damla sulama yönteminde temel ilke bitkide nem eksikliğinden kaynaklanan bir gerilim yaratmadan, her defasında az miktarda sulama suyunu basınçlı bir boru ve damlatıcılar yardımı ile sık aralıklarla yalnızca bitki köklerinin geliştiği ortama vermektir. Bu yazımızda damla sulama sistemlerinin fiyatlandırılmasına etki eden faktörlere ve damla sulama sistemlerini oluşturan parçalara değineceğiz.

Damla sulama sistemleri fiyatlandırılmasına etki eden faktörler şu şekildedir:

-          Arazi eğimli ise kotlar arasındaki farklar,

-          Sistemin kurulacağı alanın, arazinin, bahçenin ölçülendirilmiş krokisi,

-          Kroki üzerinde bitkilerin çeşitleri ve yerleri,

-          Su kaynağı hakkındaki bilgiler,

-          Pompa ve döşenmiş tesisat var ise bunların giriş çıkış ölçüleri.

Damla sulama sistemlerinin en önemli parçası damlatıcılardır. Damlatıcılar plastikten yapılırlar ve lateral adı verilen 12 ile 32 santimetre çapındaki boruların üzerine monte edilirler. Damlatıcılar suyu saatte birkaç litrelik bir debi ile toprağa damlatırlar. Damla sulama sistemleri damlatıcıların dışında dört kısımdan meydana gelmektedir. Bu kısımlar şu şekildedir:

-          Kontrol ünitesi: Suyun ve gübrenin süzüldüğü süzgeçler, basıncın kontrol edildiği basınç ölçerler, vanalar ve gübreleme tankından meydana gelir. Kontrol ünitesinde üç adet süzgeç vardır. Bunlardan birincisi kaba parçaların kendi ağırlıklarıyla çöktüğü kaba süzgeç, ikincisi ince parçaların süzüldüğü kum – çakıl filtre ve üçüncüsü ise kum çakıl filtreden geçen çok ince parçaların ve gübrenin erimeyen kısımlarının süzüldüğü elek süzgeçtir.

-          Ana boru hattı: Kontrol ünitesinden geçen su ana boru hattı ile yan ana borulara iletilir. Ana boru hattı pvc polietilen, galvanizli çelik veya asbestli borulardan döşenebilir.

-          Yan boru hattı: Ana borudan suyu alıp, laterallere ileten boru hattıdır. Yan ana boru hattı bazı sistemlerde toprak yüzeyi üzerinden gider. Bu durumda yumuşak boru kullanılır.

-          Lateral: Üzerinde damlatıcıların belli aralıklarla bağlandığı yumuşak boru hattına lateral denir. Laterallerin toprak yüzeyinden gidenleri toprak altından gidenlerine göre daha çok kullanılmaktadır.

Damla sulama sistemleri kurulumunda sağlıklı sonuçlar elde edebilmek için kaliteli, işinde ehil firmalar tercih edilmelidir.